Adam Krieger

  • Adam Krieger

    Adam Krieger

Biografia kompozytora i poety Adama Kriegera: Driesen (Drezdenko) - Drezno.

Adama Kriegera, „najdoskonalszego poetę i muzyka XVII wieku”, wydobył z zapomnienia Carl Ferdinand Becker, niemiecki kompozytor, organista i krytyk muzyczny XIX wieku z Lipska. Twórca ten zasłynął z licznych prac z dziedziny historii muzyki (w szczególności monograficznych), których dorobek w postaci artykułów prezentował w Neue Zeitschrift für Musik. W 1849 roku zamieścił dwie publikacje Der Hoforganist Adam Krieger in Dresden, będące pierwszą próbą przedstawienia biografii tego kompozytora. Przytoczone artykuły spowodowały zainteresowanie się nieznanym twórcą i pojawienie się dalszych informacji na temat A. Kriegera w kolejnych publikacjach, między innymi w Zur Geschichte der Musik und des Theaters am Hofe zu Dresden Mortiza Fürstenau (1861/62), a także muzykologów przełomu XIX i XX wieku, między innymi: A. F. Reissmanna, A. Heussa, H. Kretzschmara, H. Mosera, E. Bückena czy M. Bukofzera.

Wymienieni autorzy w swych artykułach, publikacjach, przyczynkach i rozprawach wzbogacili obszar wiedzy o tym twórcy, jednak wiadomości o życiu mistrza niemieckiej pieśni zwrotkowej (mimo upływu 348 lat od jego śmierci) w dalszym ciągu są niepełne.

Według M. Fürstenaua oraz W. Brauna ród Krügerów (właścicieli ziemskich) wywodzi się z obszaru doliny dolnej Noteci (określonej później w historiografii niemieckiej jako Netzebruch) należącej do Nowej Marchii (Neumark). Obecnie była posiadłość Krügerów (baronia) stanowi część regionu lubuskiego. Niezbyt obszerne informacje wymienionych autorów dotyczących genealogii rodziny kompozytora z Driesen, ograniczają się nadal do mglistych i niemiarodajnych faktów, z których dość wiarygodnym jest to, iż jego korzenie sięgają znanej i licznej rodziny niemieckich muzyków pochodzących z miasta Nürnberg (Norymberga). Największą popularność ( w porządku chronologicznym) zyskali między innymi: J. Crüger (1598), A. Krieger (1634), J. Giovanni Krieger (1652), J. Gotthilf Krieger (1687) i J. P. Krieger (1725). Nazwisko Krieger (oznaczające wojaka, wojownika) należy do pospolitych w Niemczech i występowało pod różnymi postaciami (Crüger, Krüger, Krieger, Kriegher i Krugl).

Przyszły kompozytor i poeta Adam Krieger urodził się 7 stycznia 1634 roku w twierdzy granicznej Driesen (obecnym Drezdenku). Fakt urodzenia i późniejszego zamieszkiwania Adama i jego rodziny w obiekcie militarnym był uzasadniony z racji pełnienia tam obowiązków służbowych jego ojca Gregoriusa Krügera, kapitana wojsk polowych pułku generała Schleinitza, stacjonującego w Wartenberg (Otyniu), w obecnym powiecie nowosolskim. Wymieniony pułk sprawował także służbę graniczną w twierdzy Driesen (Drezdenko), będącej ważnym punktem strategicznym polsko – niemieckiego pogranicza. O matce kompozytora Annie (z domu Baldeweck) nie ma również bliższych informacji. Zdaniem O. Eckerta fragmentaryczne informacje na temat rodowodu muzyka mają ścisły związek  z wojną trzydziestoletnią, w wyniku której zaginęły księgi kościelne, mogące dla przyszłych badaczy stanowić ważne źródło wiedzy  o pochodzeniu jego rodziców i przodków. Wymieniony autor stwierdza także, iż „najprawdopodobniej te niespokojne czasy zmusiły go do opuszczenia tego ubogiego marchijskiego miasteczka przy polskiej granicy i udania się tam, gdzie lepsze warunki życia zapewniły rozwój jego talentu.

Twierdza Driesen - miejsce urodzenia i pobytu A. Kriegera na polsko - niemieckim    
pograniczu historycznym. Fragment panoramy Drezdenka z 1710 roku.

Rzeczona nadgraniczna forteca dla przyszłego twórcy pieśni była przestrzenią wzrastania i kształtowania osobowości, a także poznawania i przeżywania otaczającego go świata oraz krainą marzeń, doznań i zabawy. W drezdeneckiej fortyfikacji dokonał się również ważny rozdział jego życia w symbiozie z regułami i obyczajowością wojskową, ale także niepowtarzalną architekturą militarną i wszechogarniającą to miejsce dominacją akwenów wodnych. Okres wczesnego dzieciństwa przemijał w nieustającej harmonii z odgłosami przyrody: śpiewem ptaków i poszumem trzcin porastających wszechobecne rozlewiska wodne. Szczególnie inspirującym miejscem doświadczeń i doznań dla późniejszego artysty były rozległe bastiony ziemne, z których rozpościerał się nieprzenikniony widok na pradolinę Noteci. Przestrzeń ta była także ulubionym celem wspólnych wędrówek i zabaw z rówieśnikami, mieszkających w twierdzy rodzin wojskowych.

Ponieważ w twórczości A. Kriegera, a w szczególności w warstwie poetyckiej jego arii, odnajduję odzwierciedlenie i reminiscencje z okresu jego wczesnego dzieciństwa, kwestia ta stanowi ważne ogniwo uzupełniające jego wczesną biografię.

Odmiennym obszarem doświadczania ówczesnej rzeczywistości przez wzrastającego Kriegera mogło być Stare Miasto Drezdenko zamieszkałe przez ludność osadniczą (niemiecką), a także przylegającą do niego w części północnej osadą rybacką tzw. Chyżą, w której z konieczności osiedlili się Słowianie.

Fragment mapy polsko – niemieckiego pogranicza historycznego (ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu). Dla młodej osoby dorastającej w otoczeniu militarnym, Chyża z pewnością była odmiennym i interesującym miejscem z charakterystyczną zabudową szachulcową i nowym inspirującym doświadczeniem, którego roli nie można wykluczyć w późniejszej twórczości poetyckiej i kompozytorskiej.

Jednak momentem rozstrzygającym i mającym istotny wpływ na wybór jego przyszłej zawodowej drogi, miała ujawniona wcześniej fascynacja światem muzyki, w szczególności wokalnej. Okazją do rozwoju zainteresowania i zaciekawienia sztuką dźwięków był jego udział w liturgii Kościoła ewangelickiego Starego Miasta, a w szczególności recepcja chorałów protestanckich i innych pieśni religijnych z akompaniamentem instrumentu (klawikord). Wymieniony Dom Boży w Driesen dla małoletniego A. Kriegera był wyjątkowym, ponieważ w nim pod kierunkiem kantora tego kościoła podjął wstępną edukację muzyczną. Niestety od okresu najazdu szwedzkiego i zdobycia twierdzy Drezdenko w 1639 roku dalsze losy A. Kriegera do czasu rozpoczęcia edukacji muzycznej w Halle są nieznane. Zdaniem W. Brauna przyszły twórca mógł jako dziecko wojny wraz z najbliższymi ewakuować się do Lipska. Jednakże informacja zawarta w przedmowie do Neue Arien kwestionuje przypuszczenie tego autora, jakoby pięcioletni Adam opuścił rodzinne miasto. Wiemy również, iż po opanowaniu bastionu i częściowym spaleniu miasta przez najeźdźców, miejscowa ludność schroniła się za pobliską granicą w Polsce.

Sprawdzoną wiadomością jest to, iż przed jego przybyciem do Lipska zatrzymał się wcześniej w Halle, gdzie był uczniem Samuela Scheidta.  

S. Scheidt, nauczyciel A. Kriegera (Hamburg 1624r.).

S. Scheidt (1587-1654)  – wybitny organista i kompozytor, uczeń najwybitniejszego organisty epoki Jana Pietersa Sweelincka, który  w Amsterdamie wykształcił wielu przyszłych muzyków. Wśród nich znajdują się : Gottfried Amling z Coswig, Mortiz Bellitz z Stettin  (Szczecina), Phillip Caden z Wolgast, Sebastian Müller z Weimaru i Adam Krieger z Driesen (Drezdenka). Także według wymienionego wcześniej autora, uczniowie Scheidta w czasie trwania edukacji muzycznej mieszkali w domu mistrza. Należy więc przypuszczać, że Adam Krieger również skorzystał z gościnności swojego nauczyciela. W opinii mistrza Scheidta A. Krieger wyróżniał się pośród jego adeptów sztuki muzycznej nieprzeciętnym talentem i był jego dumą.

Niespokojny czas młodości Kriegera minął wcześnie, a jego nauka gry na instrumentach klawiszowych (organach, klawikordzie i klawesynie) oraz sztuki komponowania pod kierunkiem twórcy Tabulatura nova zakończyła się w 1650 r.

Informację tą potwierdza list kompozytora z 1657 r., z którego wynika, iż w 1650 r. przybywa do Lipska, mając niespełna 16 lat. Już wówczas nastoletni Krieger był znakomitym instrumentalistą w grze na organach i klawikordzie. Wskazuje to jednoznacznie, iż wcześniejszy pobyt u mistrza Scheidta w Halle przyczynił się do zdobycia niezwykłych umiejętności i biegłości w posługiwaniu się klawiaturą ówczesnych instrumentów klawiszowych.

Halle – miasto edukacji muzycznej A.Kriegera.Akwaforta Ch. M. Rotha wg G.A. Gründlera, 1749r.

Ogólny widok Lipska, miedzioryt

Kościół św. Tomasza w Lipsku, wg ryciny J. G. Krugnera

Kunsztem i świeżością swej gry zachwycał i wzruszał mieszkańców Lipska przez okres siedmiu lat. W tym ważnym ośrodku kulturowym, jak sam wyjaśnia, zatrzymał się „po części ze względu na studia, po części z innego powodu”. Pod „innym powodem” kryje się chęć objęcia stanowiska kantora w kościele św. Tomasza w Lipsku.

Sformułowanie Kriegera „po części ze względu na studia” było prawdziwe, bowiem ówczesne XVII-wieczne społeczeństwo uważało, iż sztuka służy dostarczaniu wyłącznie przyjemności, a zawód muzyka jest mało poważnym. Pogląd ten powodował, że wielu wybitnych muzyków tej epoki, jak np. Schütz, Rosenmüller byli wykształconymi prawnikami czy teologami. Stąd też Krieger obok doskonalenia swego warsztatu artystycznego podjął zamiar ukończenia studiów uniwersyteckich. Jednakże jako student charakteryzował się niesumiennością i beztroską w kwestii systematycznego zdobywania wiedzy, sporadycznie uczęszczał na wykłady, a nawet jego nazwisko nie figurowało w księdze matrykulantów uniwersytetu.

Z upływem czasu doszedł do przekonania, iż muzyka jest jego głównym celem życia i jej podporządkował studia, których po prostu nie ukończył.

Kościół św. Mikołaja w LipskuW okresie lipskim zaprzyjaźnił się z Johannem Rosenmüllerem (1618 – 1684), który od 1651 r. był organistą w kościele św. Mikołaja, a także nauczycielem pomocniczym w kościele św. Tomasza, ze względu na bardzo zaawansowany wiek tamtejszego kantora – Tobiasa Michaela. Stwarzało to młodemu, niespełna dwudziestoletniemu Kriegerowi możliwość częstego zastępowania go w kościele św. Mikołaja w charakterze organisty.

Po ucieczce J. Rosenmüllera z miasta, spowodowanej popełnieniem przestępstwa, Rada Miejska Lipska 11 lipca 1655 r. podjęła decyzję o przyznaniu stanowiska organisty Kriegerowi. Rywalem kompozytora w ubieganiu się o tę intratną posadę był Werner Fabricius, który otrzymał to stanowisko po rezygnacji Kriegera w 1657 roku. Według członka Rady Miejskiej D. Zieglera, następcę Rosenmüllera wybrano większością głosów, a wymieniony radny oddał „swoje wotum Adamowi Kriegerowi, gdyż ten wyprzedza wszystkich w sztuce muzycznej”.

Zdaniem D. Zieglera, Krieger był dostatecznie znany i popularny wśród mieszkańców Lipska, co wynika z listu elektora, który nadmienia, iż przed pełnym zatrudnieniem służył wiernie miastu przez pięć lat, bez wynagrodzenia. W związku z faktem, że posada organisty w kościele św. Mikołaja nie dostarczała pełnej satysfakcji kompozytorowi, a przede wszystkim nie stwarzała możliwości uczestnictwa w kulturze artystycznej Lipska, utworzył on towarzystwo muzyczne o nazwie „Cymbalische Reich”. Wspomniane towarzystwo pod kierunkiem Kriegera było pewnego rodzaju Collegium Musicum. Wątek ten podejmuje A. Schering w swej rozprawie poświęconej historii muzyki miasta Lipsk przełomu XVII i XVIII wieku. W publikacji tej nadmienia, iż owe collegium było stowarzyszeniem miłośników muzyki zrzeszającym zawodowych muzyków, studentów i amatorów, którzy regularnie zbierali się, aby dla własnej przyjemności poświęcać się praktyce muzycznej. Wymieniona organizacja uświetniała również ważne wydarzenia społeczne i akademickie.

Muzykujący studenci miasta Lipsk. Miedzioryt z 1732 r.   Inny autor J. Mattheson w Critica musica (1725) zamieszcza przekazy koncertmistrza Linkego z Weiβenfels, które potwierdzają stworzenie towarzystwa: „Ten Adam Krieger utworzył także muzyczne towarzystwo, które nazwano rzeszą cymbaliczną i on był królem. Było w niej wielu wielkich panów i opowiedział mi o tym nasz kapelmistrz”.   

Głównym rdzeniem muzycznej organizacji byli muzykujący studenci oraz osoby wywodzące się z innych grup społecznych. Z pewnością muzyk Linke, mówiąc o „wielkich panach”, miał na uwadze uczestników pochodzących spoza środowisk studenckich.

Ścisły związek Kriegera z osobami kręgu akademickiego w sposób zasadniczy uzależniał go od, nie zawsze budzących zaufanie, młodych ludzi. Ówczesne opisy kulturowo-historyczne unaoczniają upadek obyczajowości i gustów niemieckich środowisk studenckich na skutek doznanych cierpień wojny trzydziestoletniej. Mówi się dosłownie o zdziczeniu obyczajów młodego pokolenia. Niedojrzałe i mało odpowiedzialne zachowanie braci studenckiej skłoniło rektora Uniwersytetu Lipskiego w 1656 r. (na rok przed ukazaniem się Kriegerowskich arii) do wydania reskryptu (zarządzenia), „aby studiującą młodzież odciągnąć od nie do zniesienia wysokoszkodliwego sztubactwa, nadmiernego obżarstwa i pijaństwa, bójek, nocnego włóczęgostwa i tumultów.” Powyższe informacje sugerują związek pomiędzy rozwojem osobowości artystycznej Kriegera, a beztroskim i towarzyskim stylem życia . Znaczna część jego wczesnej twórczości została napisana dla ruchu studenckiego i dotyczy szczególnie pieśni biesiadnych i odważnych erotyków, odzwierciedlających wątpliwe upodobania i gusty samego artysty. Młody Krieger był pod wpływem swobody życia i mocnych impulsów płynących ze środowiska, w którym sam był mocno zakorzeniony.

Historia okresu pobytu i działalności kompozytora w Lipsku zamyka wydanie jedynego za życia zbioru pieśni Arien (1657 r.).

Kiedy wydrukowany zbiór trafia do odbioru publicznego, Krieger przebywa już w Dreźnie, otrzymując wcześniej zaproszenie na dwór, przez elektora Johanna Georga II,  gdzie miał udzielać lekcji gry na klawikordzie jedynej elektorskiej córce Erdmuthe Sophie, późniejszej margrabiowej w Bayreuth (było to pod koniec 1657 r.).

Miejsca pobytu Adama Krieger

Tak rozpoczął się drugi bardzo ważny rozdział w jego krótkim życiu. W tym czasie do kompozytora dotarła wiadomość o śmierci kantora w kościele św. Tomasza w Lipsku – Tobiasza Michaela (1657 r.). Marzeniem Kriegera było od dawna objęcie posady dyrektora muzyki w tym mieście. W związku ze śmiercią T. Michaela pojawiła się nadzieja na możliwość otrzymania tej funkcji, a zarazem obawa, że trafi się komuś innemu. Z tego też powodu napisał listy do pary elektorów z uniżoną prośbą o ich wstawiennictwo w tej sprawie w Radzie Miejskiej.

Należą one do nielicznych zachowanych własnoręcznych pism, jak chociażby wpis do sztambucha studenta Georga Fabriciusa pochodzący z 3 marca 1661 r. pt. „Artes ingenuae servant in periculis” w formie trzygłosowego kanonu.

Adam Krieger – kanon „Artes ingenuae servant in periculis” (Biblioteka Marburg)

Poniżej przedstawiony rękopis listu do pani elektor ma typowo męski charakter, napisany z rozmachem wskazuje na częste obcowanie autora z piórem. Ponieważ zdradzają one charakter kompozytora, przedstawienie jednego z nich jest tutaj wskazane.

List zawiera następującą treść:

Fragment końcowy listu opublikowany w Neue Beiträge zur Geschichte des deutschen Liedes im.17 Jahrhundert, H. Osthoff, Wiesbaden 1970

„Wasza Książęca, Najwyżej Urodzona, Szlachetna, Litościwa Pani Elektor. Czy zechciałabyś łaskawie przyjąć do wiadomości śmierć dyrektora muzyki w Lipsku, Tobiasa Michaela, który pozostawił po sobie nie zajętą posadę. Moja skromna osoba przebywająca dotychczas od 7 lat w Lipsku, poświęcająca się po części naukom uniwersyteckim, po części pilnie i wiernie od 5 lat bez wynagrodzenia racząc mieszkańców muzyką, dowiaduje się, iż o tytuł dyrektora ubiegają się inni, którzy działali pod moją pieczą i których byłem można rzec dyrektorem, a którzy mi nie dorównują. Bacząc jednak na obecną rolę moją i pobyt u Waszej Książęcej Mości jako nauczyciel klawikordu, może owa dyrektorska posada w Lipsku nadana zostać innemu, a mi odebrana.

Kiedy moja prośba i starania dotrą do Waszej Książęcej Mości, mogłaby Wasza Wysokość polecić moją skromną osobę Panu E.E. Rath’owi z Lipska, żeby to , co mi należne, nie trafiło w niepowołane ręce. Chciałbym mianowicie sprawować ową posadę poparty reputacją Waszej Książęcej Mości, dla której moje obowiązki będę zawsze solidnie wypełniać. Najzaszczytniejszym dla mnie celem, ponad stanowisko dyrektora szkoły oraz kantora, byłoby piastowanie funkcji dyrektora muzyki w kościele i wszelkich innych miejscach.

Ostatni passus listu jest najważniejszy. Krieger chciał zostać dyrektorem muzyki. Zarówno elektor Johann Georg II i pani elektorowa  – Magdalena Sybilla za pośrednictwem dworskiego marszałka Rechenberga, wstawili się za swoim podopiecznym, uwzględniając jego wszystkie zasługi. Wnikliwy i dokładny list Rechenberga do Rady Miejskiej nie pozostawiał wątpliwości, że Krieger wymarzoną posadę otrzyma.

Dnia 17 lipca 1657 r. odbyły się obrady rajców miejskich, które zakończyły się sporządzeniem protokołu z wykazem nazwisk kandydatów:

  1. M. Nathusius  – obecny kantor w kościele św. Mikołaja;
  2. Werner Fabricius – organista;
  3. M. Andreas Veger – kantor z Naumburga;
  4. Sebastian Knüpfer – basista;
  5. Adam Krieger – rekomendowany przez panią elektor. (Nie wyraża chęci nauczania chłopców muzyki).

Rada znalazła się w trudnej sytuacji. Pod uwagę wzięto kandydatury: Knüpfera i Kriegera. Według burmistrza Christoffa Pinckera, który orzekł „sądzę, że S. Knüpfer powinien poświęcić się jeszcze szkole, gdyż nie jest dostatecznie przygotowany do pełnienia funkcji dyrektora muzyki (chóru). Powinien ją objąć A. Krieger, lepszy muzyk. W rezultacie Rada Miejska podjęła decyzję o wyborze na stanowisko kantora organistę S. Knüpfera, odrzucając tym samym kandydaturę A. Kriegera.

Odpowiadając listownie parze elektorskiej, Rada umotywowała swą negatywną decyzję dla protegowanego Kriegera następująco: „...mając na względzie niekorzyści, jakie mogą dotknąć szkołę z powodu braku nauczania muzyki, odstąpiliśmy od dopuszczenia do tego i wybraliśmy inną spełniającą obie funkcje osobę...”

Po przegranym konkursie Krieger pozostał w Dreźnie, gdzie zostaje nadwornym muzykiem elektorskim i organistą, obejmując tę funkcję po śmierci poprzednika  – Johanna Klemma (na przełomie 1657 i 1658 roku).

Stare Drezno (ok. 1650 roku), akwaforta autorstwa Caspara Meriana (ze zbiorów Galerii Miasta Drezno)

Na temat pobytu kompozytora w tym mieście nie ma wielu informacji. Wiemy jednak, że Krieger obracał się w towarzystwie różnorakich osób, często również nie muzyków. Do grona jego przyjaciół i wielbicieli należał elektorski poeta David Schirmer, który do jednego z wydań arii kompozytora dodał wiersz, chwalący twórcę jako poetę i stawiający go m.in. na równi z Opitzem, Flemingiem i Ristem. Niejako odwdzięczając się Schirmerowi, Krieger napisał wiersz pochwalny (w 1663 r.) do jego Poetischen Rauten – Gepüschen (Poetyckich rautów). D. Schirmer jest również autorem chwalebnego tekstu na otoku portretu Kriegera: „poeta et musicus nostri seculli excellentissmus”, namalowanego przez Johanna Caspara Höcknera na podstawie miedziorytu Christiana Romerstedta. W okresie drezdeńskim Krieger był w ciągłym kontakcie z H. Schützem, który przywiązywał szczególne znaczenie do rozwoju niemieckiej pieśni. Także w tym kontekście nie można wykluczyć sugestii, iż A. Krieger wzbogacał swój kunszt artystyczny u wymienionego najwybitniejszego, przedbachowskiego kompozytora. Owe przypuszczenie potwierdza przywołany już krytyk muzyczny C. F. Becker, który w cytowanej publikacji informuje: „zaledwie dwudziestoletni Krieger udaje się do Drezna, aby kontynuować studia pod kierunkiem znakomitego kapelmistrza nadwornego H. Schütza”. Natomiast A. Heuss uważa jednak prawdopodobieństwo edukacji muzycznej u mistrza Schütza za znikome.

Heinrich Schütz, obraz olejny Ch. Spetnera, Lipsk (Universitätsbibliothek)   Wspomniane wątpliwości tyczące tej kwestii są skutkiem niepełnej wiedzy o życiu artysty z tego okresu. Wiemy z pewnością, iż przybywając do Drezna legitymował się uznanym już dorobkiem kompozytorskim oraz posiadał także reputację biegłego i doświadczonego muzyka – instrumentalisty. Dlatego też otrzymując w Dreźnie prestiżową pracę muzyka kameralnego i nadwornego, pogodził się z faktem odrzucenia jego kandydatury na stanowisko kantora w Lipsku (według A. Heussa), a zdaniem R. Eitnera kompozytor nie pojechał tam już nigdy. Informacji tej nie potwierdzają jednak inni badacze. Przyjął natomiast propozycję organizacji oprawy muzycznej uroczystości weselnej na dworze w Bayreuth w 1663 roku, w której uczestniczył także jako organista i muzyk – kameralista. Również dla pobliskiego Nürnberg skomponował chorał na zamówienie tamtejszego Kościoła ewangelickiego, który umieszczono w wydanym tam śpiewniku w 1668 roku. Dodać należy, iż utwór ten stanowi jedyne zachowane (oprócz kantat) dzieło, w jego praktyce kompozytora kościelnego. Kontynuując ten wątek, należy wzbudzić uzasadnioną w tym miejscu refleksję z powodu bezpowrotnego zaginięcia wielu jego dzieł. Przyczynę nieodwracalnej utraty znacznej części Kriegerowskiego dorobku, w szczególności muzyki religijnej, usytuować należy po stronie samego twórcy, nieprzywiązującego wagi do ich publikowania, a z drugiej przedwczesna śmierć kompozytora.

Jednakże dzięki bliższym i dalszym przyjaciołom oraz wielbicielom jego talentu, którzy zbierali i wydawali jego pieśni, nazwisko Kriegera zaistniało i przetrwało na kartach historii muzyki, bowiem same rękopisy nie wystarczyłyby do zachowania nieśmiertelności.

Rękopiśmienne zbiory pieśni, teksty, księgi nut, kontrafaktury rozpowszechniane za jego życia pozostawały na długo w opiece dworów i prywatnych bibliotek, lecz wraz
z przemijaniem pokoleń zaginęły.

To, że Krieger żył pełnią życia, uwielbiał towarzystwo, wino i piękne, atrakcyjne kobiety wynika z tekstów poetyckich jego arii. Natomiast struktury muzyczne Kriegerowskich dzieł dostarczają wiedzy na temat związku jesgo sztuki muzycznej z doświadczeniami życia osobistego. 

Nie możemy jednak stwierdzić, czy radosny tryb życia Kriegera spowodował brak publikowania jego kompozycji. Specyficzne jest to, że kompozytor, będąc przekonanym o swej wartości, tak mało uczynił dla upowszechnienia swego dorobku pieśniowego.

Adam Krieger zmarł 30 czerwca 1666 r. w Dreźnie pomiędzy godziną 8.00 a 9.00 wieczorem. Przyczyna jego wczesnej śmierci nie jest jeszcze odkryta.

Pochowano go na starym cmentarzu Frauenkirchhof, a na płycie nagrobnej umieszczono napis:

„Zatrzymaj się wędrowcu, przypatrz się jaskini tej

Tu spoczywa ciało artysty, dusza tam na górze hen

Zacne ciało Kriegera, znana całemu światu sztuka

Leży pod tym kamieniem, jak para jakże lekka

Nie krocz dalej, tylko swe cyprysy wyjmij

Wetknij je w ten grób i szybko nie zapomnij

Sławy, chwały, sztuki, ciało to było warte

Szkoda, że zostało, światu temu wydarte.”

Wymieniona, zabytkowa już nekropolia należy do najstarszych w Dreźnie. Jej założenie datowane jest na przełomie X i XI wieku. Do czasów współczesnych zachowały się niektóre kamienie nagrobne i epitafia przedstawicieli znanych rodów i sławnych osób. Wśród nich odnaleźć można nazwiska wybitnych kompozytorów m.in.: A. Scandelli (1517 – 1580), A. Kriegera (1634 – 1666) i H. Schütza (1585 - 1672).

Stary cmentarz Frauenkirchhof  ok. 1727r. (ze zbiorów Muzeum Miasta Drezna)

Lapidarium na Frauenkirchhof w Dreźnie

W konkluzji przedstawionego zarysu obrazu życia Adama Kriegera można stwierdzić, iż nie obfitowało ono w bogactwo wydarzeń. Reprezentuje on żywot niezbyt znanego mistrza pieśni, który poszukuje dla siebie i swojej sztuki właściwej przestrzeni w realiach siedemnastowiecznej rzeczywistości, przenosząc się z miejsca na miejsce, aby ostatecznie z powodu urażonej ambicji w Lipsku osiąść w Dreźnie.

Także wszelkie zdarzenia i fakty w jego życiu mają charakter wewnętrzny i dotyczą głównie jego praktyki jako muzyka – instrumentalisty oraz kompozytora i poety. I właśnie na sferze jego twórczości należy skupić naszą uwagę, ponieważ codzienność i jego życie osobiste nie posiadają wnikliwego udokumentowania w nielicznych zresztą materiałach źródłowych. Fakt, iż twórca ten bez ograniczeń czerpał z uroków ówczesnego mu świata, rozmiłowany w estetycznym komforcie życia towarzyskiego z winem reńskim i kobietami o ujmującej powierzchowności w tle, wynika wyłącznie z jego liryki stanowiącej punkt wyjścia monodycznych dzieł barokowego artysty.

Dla mnie jako badacza i lokalnego animatora muzyki (ze zrozumiałych i wyrażonych zresztą powodów) niezwykle istotnym etapem jego życia jest okres wczesnego dzieciństwa, w którym uformułowało się uwielbienie i szacunek do sztuki muzycznej przyszłego klasyka pieśni.

Z zaprezentowanego tu zarysu biograficznego wynika także, iż pierwsze lata spędzone w romantycznym i militarnym otoczeniu należą do szczęśliwszych jego krótkiej egzystencji ziemskiej. Jednakże ten idylliczny okres został przerwany i zburzony przez szwedzkiego agresora w wymienionym 1639 roku (szczegółowiej na temat tego wydarzenia i jego konsekwencji w rozdz. VI).

Po dwustu latach rudymenty militarnej zabudowy i jej środowiska krajobrazowego opiewa poeta i dramaturg O. F. Genischen, urodzony w Driesen (późniejszym Drezdenku). Jeszcze obecnie,kiedy spoglądamy z pewnego dystansu na pozostałe fragmenty rzeczonej fortyfikacji, odnosimy wrażenie nieprzemijającego trwania czasów nowomarchijskiego twórcy. W szczególności tajemnicze i wyniosłe bastiony ziemne zdają się w dalszym ciągu panować nad tą okolicą i przypominać najważniejszy fakt lokalnego dziedzictwa kulturowego, który w tym szczególnym miejscu znalazł swój początek.

Rudymenty dawnej twierdzy: bramy fortecznej, koszar i zbrojowni (ze zbiorów Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej w Drezdenku)

Opracował: Jan J. Maćkowski

Esencja twórczości pieśniowej Adama Kriegera

Dorobek artystyczny kompozytora, najważniejszego twórcy barokowej, niemieckiej pieśni zwrotkowej obejmuje 110 arii zawartych w dwóch zbiorach Arien i Neue Arien oraz cztery zachowane kantaty religijne. Niestety znaczna część jego spuścizny bezpowrotnie zaginęła.

Wybrane przykłady dzieł wokalnych z b.c.

Pieśni solowe z b.c., Duety wokalne z b.c., Kantaty kameralne (solowe i duety), Kantaty religijne.

Centrum Promocji Kultury w Drezdenku
Created by haiNET and Powered by Quick.CMS